Historische glasdag

Het cilinderglas project

Cilinderglas is samen met kroonglas de meest gebruikte methode in de middeleeuwen om vensterglas en spiegelglas te maken. Bij kroonglas – dat ook wel slingerglas wordt genoemd – wordt het nog hete glas zodanig rondgedraaid en geleid dat als gevolg van de middelpuntvliedende kracht het glasoppervlakte steeds groter werd tot een ronde schijf die gemakkelijk een meter in diameter kon worden.

Bij cilinderglas werd een cilinder geblazen die vervolgens werd opengesneden en uitgerold op een vlakke plaat. Tegenwoordig wordt er bij een enkele glashut nog wel cilinderglas geblazen. Het is echter niet duidelijk of dit de methode is zoals die ook in de Middeleeuwen werd gebruikt. Uit die tijd zijn diverse historische bronnen overgeleverd die schrijven over het vervaardigen van vensterglas, maar ook die zijn niet altijd duidelijk over hoe dit cilinderglas werd gemaakt.

In een samenwerkingsverband tussen glasblazer Marc Barreda, Michel Hulst (vrijwillig glasspecialist, Monumenten en Archeologie van de gemeente Amsterdam), Jacobine Melis (archeoloog en PhD-kandidaat Universiteit Leiden) en Kitty en Anna Laméris (glasexperts) willen wij proberen om het productieproces voor vensterglas en spiegelglas te reconstrueren. Dat wordt gedaan aan de hand van materiaal dat tijdens archeologische opgravingen werd aangetroffen. Bijzonder waardevol zijn de plekken waar productieafval is gevonden. Zo werd bij archeologisch onderzoek in Amsterdam werd een 17e-eeuwse glasblazerij ontdekt waar spiegels werden gemaakt en zijn er diverse opgravingen bekend waar (productie)afval van glazeniers is ontdekt (o.a. in de Warmoesstraat in Amsterdam; Den Burg op Texel en in de Boterstraat in Oldenzaal (Overijssel). Het productieafval betreft over het algemeen kleine fragmenten vlakglas die de glazenier (degene die het glas in de ramen plaatste) niet kon gebruiken om in een venster te plaatsen. Deze stukken waren te klein of bevatten oneffenheden, die met name zijn ontstaan bij het produceren van de glasplaat. Dergelijke bewerkingssporen geven meer duidelijkheid over het productieproces. Door bestudering van deze bewerkingssporen en de kennis van een glasblazer gaan we proberen de meest waarschijnlijke methode van productie te achterhalen voor cilinderglas.

Dit project werd mede mogelijk gemaakt door steun van het Nationaal Glasmuseum Leerdam en Stichting Het Historisch Gebruiksglas.